حاملگی خارج از رحم چیست؟

حتما شنیده اید که برخی از خانم های باردار دچار مشکل حاملگی خارج از رحم می شوند. اما حاملگی خارج از رحم چیست؟ مگر ممکن است در خارج از رحم امکان بارداری فراهم باشد؟ باید بگوییم که این نوع بارداری، عادی نیست و هر زمان که تشخیص داده شود، باید تدابیر درمانی برای آن در نظر گرفته شود.

چه می شود که حاملگی خارج از رحم رخ می دهد؟ همان طور که می دانید روال معمول به این شکل است که تخمک لقاح یافته از طریق لوله های فالوپ وارد رحم می شود و در دیواره های رحم قرار می گیرد تا جنین رشد کند. حال فرض کنید تخمک به جای قرار گرفتن در دیواره های رحم، در لوله های رحمی و یا حفره های شکم جای گیرد. در چنین شرایطی می گویند بارداری در خارج از رحم انجام گرفته است.

بارداری با تخمک بارور شده شروع می شود. به طور معمول، تخمک بارور شده به لایه داخلی رحم می چسبد. حاملگی خارج از رحم زمانی اتفاق می افتد که یک تخمک بارور شده در خارج از حفره اصلی رحم کاشته می شود و رشد می کند.

حاملگی خارج از رحم اغلب در لوله فالوپ رخ می دهد که تخمک ها را از تخمدان ها به رحم می برد. این نوع حاملگی خارج رحمی حاملگی لوله ای نامیده می شود. گاهی اوقات، حاملگی خارج از رحم در نواحی دیگر بدن مانند تخمدان، حفره شکمی یا قسمت پایین رحم (دهانه رحم) که به واژن متصل می شود، رخ می دهد.

حاملگی خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی ادامه یابد. تخم بارور شده نمی تواند زنده بماند و بافت در حال رشد در صورت عدم درمان ممکن است باعث خونریزی تهدید کننده زندگی شود.

به طور کلی، حاملگی خارج از رحم مشکل شایعی نیست اما ممکن است هر خانمی به آن دچار شود. عواملی هستند که می توانند خطر رخداد حاملگی نا به جا را در خانم های باردار افزایش دهند. برخی از آن ها به شرح زیر می باشد.

• بارداری در سنین بالای 35 سال
• وجود مورد مشابه در خانواده
• سابقه بارداری خارج از رحم در گذشته
• مصرف دارو و تمامی اقداماتی که برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار می گیرند.
• ابتلا به عفونت و التهاب لگنی در گذشته
• ابتلا و یا سابقه ابتلا به بیماری هایی که از راه جنسی منتقل می شوند.
• جراحی های لگنی و یا مربوط به مشکلات لوله های رحم
• مبتلا شدن به آندومتریوز
• مصرف دخانیات

هشدار اولیه بارداری خارج از رحم

اغلب، اولین علائم هشدار دهنده حاملگی خارج از رحم، خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است.

اگر خون از لوله فالوپ نشت کند، ممکن است درد شانه یا تمایل به اجابت مزاج را احساس کنید. علائم خاص شما به محل تجمع خون و اعصاب تحریک شده بستگی دارد.

علائم اورژانسی

اگر تخمک بارور شده در لوله فالوپ به رشد خود ادامه دهد، می تواند باعث پارگی لوله شود. احتمال خونریزی شدید در داخل شکم وجود دارد. علائم این رویداد تهدید کننده زندگی شامل سبکی شدید سر، غش و شوک است.

در صورت داشتن علائم یا نشانه های حاملگی خارج رحمی، از جمله:

• درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
• سبکی شدید سر یا غش
• درد شانه

در ابتدای بارداری، معمولا امکان تشخیص حاملگی خارج از رحم وجود ندارد و پس از مدتی که منجر به پارگی لوله های رحمی شود، مشخص می گردد. در برخی از خانم ها نیز ممکن است یک یا چند نشانه از لیست زیر نمایان شود.

• لکه بینی
• ضعف و سرگیجه
• ضعف نبض
• تپش قلب
• غش کردن
• احساس درد تیرکشنده در زیر شکم
• احساس درد در شانه ها
• درد در لگن
• تاخیر دوره عادت ماهیانه
• حالت تهوع و استفراغ
• خونریزی

لازم است که فرد، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشکی که تحت درمان او قرار دارد، مراجعه کند تا مبادا مشکلات بیشتری برای او پیش بیاید.

با توجه به این که تشحیص حاملگی خارج از رحم کمی دشوار است، معمولا توصیه می شود که خانم های بارداری معاینات خود را در طول دوره بارداری فراموش نکنند. حاملگی خارج از رحم معمولا زمانی بروز داده می شود که لوله رحم پاره گردد. پارگی لوله رحم مشکلاتی مانند درد شدید و خونریزی در شکم را به دنبال دارد. همچنین این مشکل می تواند لوله رحم را تا ابد دچار آسیب کند و حتی آن را از بین ببرد. خطر دیگری که به موجب حاملگی خارج از رحم ممکن است پیش بیاید، احتمال مرگ مادر است که در صورت خونریزی داخلی شدید و عدم درمان آن رخ می دهد.

جنینی که خارج از رحم رشد کند، نمی تواند زنده بماند. بنابراین باید به محض تشخیص، از بدن مادر خارج شود. روش های مختلفی برای درمان این عارضه مورد استفاده قرار می گیرند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

دارو درمانی

اولین شیوه درمان حاملگی خارج از رحم، از طریق دارو است. چنانچه جنین هنوز کوچک باشد و پزشک مطمئن باشد که حاملگی خارج از رحم اتفاق افتاده است، از این روش استفاده می کند. دارویی که معمولا تجویز می گردد متوترکسات می باشد که با تزریق در عضله و توسط جریان خون به جنین می رسد و مانع رشد سلول های جفت می گردد. به این ترتیب بارداری به پایان می رسد و سلول های جنین جذب بدن مادر می شوند.

جراحی لاپاراسکوپی

روش دیگر جراحی لاپاراسکوپی است که در شرایطی مورد استفاده قرار می گیرد که دارو درمانی بر مادر تاثیر نگذارد، به علت بیماری های مختلف امکان مصرف دارو برای او وجود نداشته باشد و خونریزی داخلی رخ دهد. در صورتی که مادر در شرایط پایدار قرار داشته و جنین نسبتا کوچک باشد، جراحی لاپاراسکوپی استفاده می گردد. به این صورت که برش هایی روی شکم ایجاد می شوند و پزشک با فرستادن دوربین به داخل بدن مادر می تواند وضعیت لوله های رحم را بررسی کند. از این طریق می توان با حفظ لوله های رحمی، بافت های باقیمانده و یا جنین را از داخل بدن خارج کرد. البته در صورت خونریزی های شدید و آسیب دیدگی حاد لوله های رحم، ممکن است نیاز به خارج کردن لوله ها از بدن باشد.

جراحی شکم

در شرایطی نیاز به جراحی شکم است که خونریزی شدید باشد، زخم بزرگی روی شکم وجود داشته باشد و جنین بیش از اندازه بزرگ باشد. در این روش، مادر بیهوش می گردد و پزشک با باز کردن شکم، اقدام به خارج نمودن جنین از آن می نماید. این که لوله های رحمی در جراحی شکم، باقی می مانند یا خیر، به شرایط بیمار بستگی دارد.

هیچ راهی برای جلوگیری از حاملگی خارج از رحم وجود ندارد، اما در اینجا چند راه برای کاهش خطر وجود دارد:

• محدود کردن تعداد شرکای جنسی و استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی به پیشگیری از عفونت های مقاربتی کمک می کند و ممکن است خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را کاهش دهد.
• اگر سیگار می کشید، قبل از اقدام به بارداری آن را ترک کنید.

برخی از مواردی که احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش می دهد عبارتند از:

حاملگی خارج رحمی قبلی اگر قبلاً این نوع بارداری را داشته اید، احتمال بارداری دیگری وجود دارد.

التهاب یا عفونت: عفونت های مقاربتی، مانند سوزاک یا کلامیدیا، می توانند باعث التهاب در لوله ها و سایر اندام های مجاور شوند و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند.

درمان های باروری برخی تحقیقات نشان می دهد که زنانی که لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا درمان های مشابه انجام می دهند، بیشتر در معرض حاملگی خارج از رحم هستند. خود ناباروری نیز ممکن است خطر شما را افزایش دهد.

جراحی لوله: جراحی برای اصلاح لوله فالوپ بسته یا آسیب دیده می تواند خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.

انتخاب روش پیشگیری از بارداری احتمال باردار شدن با استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) نادر است. با این حال، اگر با IUD در جای خود باردار شوید، به احتمال زیاد خارج از رحم است. بستن لوله ها، یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری که معمولاً به عنوان “بستن لوله ها” شناخته می شود، همچنین در صورت باردار شدن پس از این روش، خطر ابتلا را افزایش می دهد.

سیگار کشیدن. سیگار کشیدن درست قبل از بارداری می تواند خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد. هر چه بیشتر سیگار بکشید، خطر بیشتر است.

به طور کلی خطر حاملگی خارج از رحم به حدی جدی است که اگر در زمان مناسب تشخیص و درمان نشود، می تواند امکان بارداری در آینده را از خانم ها سلب کند. بنابراین لازم است که یکی از بهترین متخصصان زنان و زایمان را انتخاب کنید که بتوانید در طول دوره بارداری به او اعتماد کنید.